آینده مشاغل 2025

پیشگفتار

در طول دهه گذشته، گزارش دوسالانه «آینده مشاغل» مجمع جهانی اقتصاد، روندهای در حال تحول تکنولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی را دنبال کرده است تا به درک اختلالات شغلی و شناسایی فرصت‌های انتقال کارکنان به مشاغل آینده بپردازد.

با ورود به سال 2025، چشم‌انداز کار با سرعتی بی سابقه در حال تغییر است. پیشرفت‌های تحولی، به‌ویژه در زمینه هوش مصنوعی مولد (GenAI)، در حال بازتعریف صنایع و وظایف در تمامی بخش‌ها هستند. با این حال، این پیشرفت‌های تکنولوژیکی با مجموعه‌ای وسیع‌تر از چالش‌ها، از جمله نوسانات اقتصادی، بازآرایی‌های ژئواکونومیک، چالش‌های زیست‌محیطی و انتظارات اجتماعی در حال تغییر، تلاقی می‌کنند. در پاسخ به این شرایط، نسخه پنجم گزارش «آینده مشاغل» دامنه تمرکز خود را گسترش داده و تحلیل جامعی از روندهای به‌هم‌پیوسته‌ای که بازار کار جهانی را شکل می‌دهند، ارائه می‌دهد.

در مرکز این گزارش، مجموعه‌ای منحصربه‌فرد از داده‌ها قرار دارد که از یک نظرسنجی گسترده از کارفرمایان جهانی استخراج شده است. نسخه امسال دیدگاه‌های بیش از 1,000 کارفرما را که نماینده بیش از 14 میلیون کارگر در 22 خوشه صنعتی و 55 اقتصاد هستند، به تصویر می‌کشد و بینش‌های بی‌نظیری از چشم‌انداز مشاغل نوظهور برای دوره 2025 تا 2030 ارائه می‌دهد.  این دیدگاه‌ها با همکاری‌های پژوهشی و مشارکت‌های داده‌ای با ADP، Coursera، Indeed و LinkedIn غنی‌تر شده‌اند؛ داده‌ها و تحلیل‌های نوآورانه آن‌ها مکمل یافته‌های نظرسنجی است.

یافته‌های کلیدی از آینده مشاغل

تغییرات فناورانه، تکه‌تکه‌شدن ژئواکونومیک[1]، عدم قطعیت‌های اقتصادی، تغییرات جمعیتی و گذار سبز به‌صورت جداگانه و در ترکیب با یکدیگر - از جمله عوامل عمده‌ای هستند که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 شکل‌دهنده و تحول‌آفرین بازار کار جهانی باشند. گزارش آینده مشاغل 2025، با گردآوری دیدگاه‌های بیش از 1000 کارفرمای برجسته جهانی که نماینده بیش از 14 میلیون نیروی کار در 22 خوشه صنعتی و 55 اقتصاد جهانی هستند، به بررسی تأثیر این روندهای کلان بر مشاغل و مهارت‌ها و استراتژی‌های تحول نیروی کار که کارفرمایان قصد دارند از سال 2025 تا 2030 اتخاذ کنند، می‌پردازد.

گسترش دسترسی دیجیتال

·         گسترش دسترسی دیجیتالی پیش‌بینی می‌شود که هم در میان روندهای مرتبط با فناوری و هم به‌طورکلی تحول‌آفرین‌ترین روند باشد. 60 درصد از کارفرمایان باور دارند این روند تا سال 2030 کسب‌وکار آن‌ها را متحول می‌کند. پیشرفت‌های فناوری، به ویژه در حوزه هوش مصنوعی و پردازش اطلاعات با 86 درصد؛ رباتیک و اتوماسیون با 58 درصد؛ و تولید، ذخیره‌سازی و توزیع انرژی با 41 درصد، نیز پیش‌بینی می‌شود که تحول‌آفرین باشند.

انتظار می‌رود این روندها تأثیر متضادی بر مشاغل داشته باشند و باعث رشد سریع‌ترین و کاهش سریع‌ترین نقش‌ها شوند و همچنین تقاضا برای مهارت‌های مرتبط با فناوری از جمله هوش مصنوعی، کلان داده‌ها، شبکه‌ها و امنیت سایبری (Cybersecurity) و سواد فناورانه که به‌عنوان سه مهارت با سریع‌ترین رشد پیش‌بینی می‌شوند، افزایش یابد.

افزایش هزینه‌ها

·         افزایش هزینه زندگی به‌عنوان دومین روند تحول‌آفرین کلی - و روند اصلی مرتبط با شرایط اقتصادی - رتبه‌بندی شده است، به‌طوری‌که علی‌رغم پیش‌بینی کاهش تورم جهانی نیمی از کارفرمایان انتظار دارند این روند تا سال 2030 کسب‌وکار آن‌ها را متحول کند.

رکود عمومی اقتصادی نیز به میزان کمتری همچنان در ذهن است و پیش‌بینی می‌شود که 42 درصد از کسب‌وکارها را متحول کند. تورم پیش‌بینی می‌شود که چشم‌اندازی مختلط برای خالص ایجاد شغل تا سال 

·         2030 داشته باشد، درحالی‌که رشد آهسته‌تر پیش‌بینی می‌شود که 1.6 میلیون شغل را در سطح جهانی از بین ببرد. این دو تأثیر بر ایجاد شغل پیش‌بینی می‌شود که تقاضا برای تفکر خلاق و مهارت‌های تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و چابکی (Agility) را افزایش دهد.

تغییرات اقلیمی

·         کاهش تغییرات اقلیمی به‌عنوان سومین روند تحول‌آفرین کلی - و روند اصلی مرتبط با گذار سبز - شناخته شده است، درحالی‌که سازگاری با تغییرات اقلیمی (Climate Change Adaptation) رتبه ششم را با انتظار 47 درصد و 41 درصد از کارفرمایان به خود اختصاص داده است که این روندها طی پنج سال آینده کسب‌وکار آن‌ها را متحول خواهند کرد.

این موضوع تقاضا برای نقش‌هایی همچون مهندسان انرژی‌های تجدیدپذیر، مهندسان محیط‌زیست و متخصصین وسایل نقلیه الکتریکی و خودران را افزایش می‌دهد که همگی در میان 15 شغل با سریع‌ترین رشد قرار دارند. انتظار می‌رود روندهای اقلیمی همچنین تمرکز بیشتری بر مدیریت محیط زیستی ایجاد کند که برای اولین بار در لیست 10 مهارت با سریع‌ترین رشد گزارش آینده مشاغل قرار گرفته است.

تغییرات جمعیتی

·         دو تغییر جمعیتی افزایش جمعیت مسن و کاهش جمعیت در سن کار، عمدتاً در اقتصادهای با درآمد بالا، و افزایش جمعیت در سن کار، عمدتاً در اقتصادهای با درآمد پایین به طور فزاینده‌ای مشاهده می‌شود که اقتصادها و بازارهای کار جهانی را متحول می‌کنند. این روندها باعث افزایش تقاضا برای مهارت‌های مدیریت استعداد، آموزش و هدایت و خودآگاهی می‌شوند. افزایش جمعیت مسن رشد مشاغل حوزه بهداشت و درمان، از جمله حرفه پرستاری را به دنبال دارد، درحالی‌که افزایش جمعیت در سن کار رشد در مشاغل مرتبط با آموزش، مانند معلمان آموزش عالی را تشدید می‌کند.

تنش‌های ژئوپلیتیکی

تکه‌تکه‌شدن ژئواکونومیک و تنش‌های ژئوپلیتیکی پیش‌بینی می‌شود که مدل‌های کسب‌وکار را در یک‌سوم (34 درصد) سازمان‌های مورد بررسی طی پنج سال آینده متحول کند. بیش از یک‌پنجم (23 درصد) از کارفرمایان جهانی محدودیت‌های بیشتر بر تجارت و سرمایه‌گذاری و همچنین یارانه‌ها و سیاست‌های صنعتی (21 درصد) را به‌عنوان عواملی که عملیات آن‌ها را شکل می‌دهد، شناسایی کرده‌اند. تقریباً تمام اقتصادهایی که پاسخ‌دهندگان پیش‌بینی می‌کنند این روندها برای آن‌ها بیشترین تحول را به همراه داشته باشد، با ایالات متحده و/یا چین تجارت قابل‌توجهی دارند. کارفرمایانی که انتظار دارند روندهای ژئواکونومیک کسب‌وکار 

·         آن‌ها را متحول کنند نیز بیشتر احتمال دارد عملیات خود را به خارج انتقال دهند - و حتی بیشتر احتمال دارد که به داخل برگردانند.

 این روندها تقاضا برای نقش‌های شغلی مرتبط با امنیت را افزایش می‌دهند و همچنین تقاضا برای مهارت‌های امنیت شبکه و سایبری و سایر مهارت‌های انسانی مانند تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و چابکی، و رهبری و تأثیر اجتماعی را افزایش می‌دهند.

نظرسنجی آینده

·         با استخراج از پیش‌بینی‌های ارائه‌شده توسط پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی آینده مشاغل، بر اساس روندهای کنونی طی دوره 2025 تا 2030، ایجاد و تخریب شغل به دلیل تحول ساختاری بازار کار معادل 22 درصد از مشاغل امروز خواهد بود. انتظار می‌رود این شامل ایجاد مشاغل جدید معادل 14 درصد از اشتغال امروز باشد، که به 170 میلیون شغل می‌رسد. با این حال، این رشد پیش‌بینی می‌شود که با حذف معادل 8 درصد (یا 92 میلیون) از مشاغل کنونی، جبران شود و به رشد خالص 7 درصدی اشتغال کل، یا 78 میلیون شغل منجر شود.

خط مقدم مشاغل

·         پیش‌بینی می‌شود که نقش‌های شغلی خط مقدم (Frontline Job Roles) در حجم مطلق بیشترین رشد را داشته باشند و شامل کارگران کشاورزی، رانندگان تحویل، کارگران ساختمانی، فروشندگان و کارگران پردازش مواد غذایی باشند. مشاغل اقتصاد مراقبتی (Care Economy) مانند حرفه پرستاری، کار اجتماعی و مشاوره، و دستیاران مراقبت شخصی نیز انتظار می‌رود همراه با نقش‌های آموزشی مانند معلمان آموزش عالی و متوسطه طی پنج سال آینده به طور قابل‌توجهی رشد کنند.

فناوری

·         نقش‌های مرتبط با فناوری به لحاظ درصدی سریع‌ترین رشد را دارند، از جمله متخصصین داده‌های کلان، مهندسان فین‌تک، متخصصین هوش مصنوعی و یادگیری ماشین و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و اپلیکیشن. نقش‌های مرتبط با گذار سبز و انرژی، از جمله متخصصین وسایل نقلیه خودران و الکتریکی، مهندسان محیط‌زیست، و مهندسان انرژی‌های تجدیدپذیر نیز در میان سریع‌ترین نقش‌ها قرار دارند.

نقش‌های سنتی

·         پیش‌بینی می‌شود که کارمندان دفتری و منشی‌گری (Clerical and Secretarial Workers) - از جمله صندوقداران و کارکنان بلیت و دستیاران اداری و منشی‌های اجرایی - بیشترین کاهش را در تعداد مطلق داشته باشند. به طور مشابه، کسب‌وکارها انتظار دارند که نقش‌هایی که سریع‌ترین کاهش را تجربه می‌کنند شامل کارمندان پست، متصدیان بانک و کارمندان ورود داده باشند.

بی ثباتی مهارتی

·         به طور متوسط، کارگران می‌توانند انتظار داشته باشند که دو پنجم (39 درصد) از مجموعه مهارت‌های موجود آن‌ها طی دوره 2025-2030 متحول یا منسوخ شوند. با این حال، این معیار "بی‌ثباتی مهارتی" در مقایسه با نسخه‌های قبلی گزارش کاهش یافته است، از 44 درصد در سال 2023 و نقطه اوج 57 درصد در سال 2020 در پی پاندمی. این یافته ممکن است به دلیل سهم رو به افزایش کارگرانی باشد که (50 درصد) آموزش، بازآموزی یا ارتقای مهارت را در مقایسه با 41 درصد در نسخه 2023 گزارش گذرانده‌اند.

تفکر تحلیلی

·         تفکر تحلیلی (Analytical Thinking) همچنان به‌عنوان هسته مهارتی موردنیازترین در میان کارفرمایان باقی می‌ماند، به‌طوری‌که هفت شرکت از ده شرکت آن را در سال 2025 ضروری می‌دانند. این مهارت به دنبال تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و چابکی، همراه با رهبری و تأثیر اجتماعی است.

هوش مصنوعی

·         هوش مصنوعی و داده‌های کلان در صدر لیست سریع‌ترین مهارت‌های درحال‌رشد قرار دارند، و به دنبال آن شبکه‌ها و امنیت سایبری و همچنین سواد فناورانه. مکمل این مهارت‌های مرتبط با فناوری، تفکر خلاق، تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و چابکی، همراه با کنجکاوی و یادگیری مادام‌العمر نیز انتظار می‌رود که طی دوره 2025-2030 به اهمیت بیشتری دست یابند. برعکس، چابکی دستی، استقامت و دقت با کاهش قابل‌توجهی در تقاضای مهارت‌ها مواجه هستند، به‌طوری‌که 24 درصد از پاسخ‌دهندگان کاهش اهمیت آن‌ها را پیش‌بینی می‌کنند.

تاب آوری

درحالی‌که پیش‌بینی می‌شود تعداد مشاغل جهانی تا سال 2030 افزایش یابد، تفاوت‌های موجود و در حال ظهور مهارتی بین نقش‌های در حال رشد و کاهش می‌تواند شکاف‌های مهارتی موجود را تشدید کند.

برجسته‌ترین مهارت‌هایی که نقش‌های در حال رشد را از نقش‌های در حال کاهش متمایز می‌کنند، پیش‌بینی می‌شود شامل تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و چابکی؛ مدیریت منابع و عملیات؛ کنترل کیفیت؛ برنامه‌نویسی و سواد فناورانه باشند.

تقاضای مهارتی

·         باتوجه‌به این تقاضای مهارتی در حال تحول، مقیاس ارتقای مهارت و بازآموزی نیروی کار پیش‌بینی می‌شود که همچنان قابل‌توجه باشد: اگر نیروی کار جهان از 100 نفر تشکیل شده باشد، 59 نفر نیاز به آموزش خواهند داشت تا سال 2030. از این تعداد، کارفرمایان پیش‌بینی می‌کنند که 29 نفر می‌توانند در نقش‌های فعلی خود ارتقا یابند و 19 نفر می‌توانند ارتقا یافته و به جای دیگری در سازمان خود منتقل شوند. با این حال، 11 نفر احتمالاً بازآموزی یا ارتقای مهارتی لازم را دریافت نمی‌کنند، که چشم‌اندازهای شغلی آن‌ها را به طور فزاینده‌ای در معرض خطر قرار می‌دهد.

شکاف مهارتی

·         شکاف‌های مهارتی به طور قطعی به‌عنوان بزرگ‌ترین مانع برای تحول کسب‌وکار توسط پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی آینده مشاغل در نظر گرفته می‌شوند، به‌طوری‌که 63 درصد از کارفرمایان آن را به‌عنوان یک مانع عمده طی دوره 2025-2030 شناسایی می‌کنند.

 بر این اساس، 85 درصد از کارفرمایان مورد بررسی برنامه‌ریزی می‌کنند که ارتقای مهارت‌های نیروی کار خود را در اولویت قرار دهند، به‌طوری‌که 70 درصد از کارفرمایان انتظار دارند کارکنانی با مهارت‌های جدید استخدام کنند، 40 درصد برنامه‌ریزی می‌کنند که کارکنان را کاهش دهند زیرا مهارت‌های آن‌ها کمتر مرتبط می‌شود، و 50 درصد برنامه‌ریزی می‌کنند که کارکنان را از نقش‌های در حال کاهش به نقش‌های در حال رشد منتقل کنند.

سلامت و رفاه کارکنان

·         حمایت از سلامت و رفاه کارکنان انتظار می‌رود که یک تمرکز اصلی برای جذب استعدادها باشد، به‌طوری‌که 64 درصد از کارفرمایان مورد بررسی آن را به‌عنوان یک استراتژی کلیدی برای افزایش دسترسی به استعدادها شناسایی می‌کنند. ابتکارات بازآموزی و ارتقای مهارت‌های مؤثر، همراه با بهبود پیشرفت و ارتقای استعدادها، نیز به‌عنوان دارایی‌های بالقوه بالا برای جذب استعدادها در نظر گرفته می‌شوند.
 تأمین مالی و ارائه بازآموزی و ارتقای مهارت‌ها به‌عنوان یک حوزه مهم مشارکت چندجانبه میان بخش‌های عمومی و خصوصی است که نیازمند هماهنگی نزدیک است. کارفرمایان دولت‌ها را به‌عنوان بازیگران کلیدی در تسهیل دسترسی به منابع مالی برای بازآموزی، تسهیل دسترسی به بازآموزی آنلاین و رفع موانع دسترسی به بازآموزی از طریق اقدامات رفاهی و حمایتی شناسایی می‌کنند.