افزایش محتوای مضر در فیس‌بوک پس از اجرای قانون خدمات دیجیتال
به گزارش پردیس هوش مصنوعی و نوآوری دیجیتال ایران، مرکز عالی ارتباطات راهبردی ناتو (NATO StratCom COE)، در مه ۲۰۲۵ گزارشی با عنوان اثر سرویس های دیجیتال با مطالعه موردی شرکت فیس بوک (Impact of the Digital Services Act: A Facebook Case Study) منتشر کرد. تا اثرات واقعی اجرای قانون خدمات دیجیتال (DSA) اتحادیه اروپا را از دریچه عملکرد فیس‌بوک ارزیابی کند.این قانون، از فوریه ۲۰۲۴ اجرایی شده و با هدف ایجاد فضای اطلاعاتی ایمن‌تر در فضای آنلاین، به‌ویژه در مقابله با محتوای مضر، اطلاعات جعلی و نفرت‌پراکنی طراحی شده است.
یافته‌های کلیدی گزارش
1. افزایش ۴۵ درصدی محتوای مضر پس از اجرای قانون خدمات دیجیتال
برخلاف انتظار، پس از اجرای قانون، حجم محتوای مضر کاهش نیافته، بلکه افزایش یافته است. در لهستان، میزان رشد محتوای مضر به ۵۵ درصد رسید، در حالی‌که در لیتوانی کاهش ۱۱ درصدی مشاهده شد.
2. کاهش نرخ حذف محتواهای متخلف
نرخ حذف محتوا از ۱۲ درصد در سال ۲۰۲۳ به ۴ درصد در سال ۲۰۲۴ تنزل یافته است. این روند در مورد زبان لیتوانیایی شدیدتر بوده و از ۳۳ درصد به کمتر از ۱ درصد سقوط کرده است. چنین روندی نشان می‌دهد فیس‌بوک در شناسایی و حذف محتواهای متخلف، به‌ویژه در زبان‌های کم‌کاربرد، کارآمدی خود را از دست داده است.
3. افزایش استفاده از برچسب‌گذاری حقیقت‌سنجی
تعداد پست‌هایی که از سوی نهادهای مستقل حقیقت‌سنج برچسب‌گذاری شده‌اند، رشدی ۴۵ درصدی داشته است. با این‌حال، متا در سال ۲۰۲۵ اعلام کرد که همکاری با این نهادها را متوقف کرده و به‌جای آن از «یادداشت‌های کاربران» استفاده خواهد کرد. مدلی که اعتبار و اثربخشی آن مورد تردید جدی قرار گرفته است.
4. گروه‌های فیس‌بوک بستر اصلی انتشار محتوای مضر
در گروه‌های لهستانی، محتوای مضر تا ۱۲۸ درصد افزایش یافته است، در حالی‌که در صفحات شخصی رشد ۶ درصدی ثبت شده است. ساختار بسته و هم‌جهت گروه‌ها موجب شده تا الگوریتم‌ها در مهار تخلفات، عملکرد مؤثری نداشته باشند.
وجود قانون، به‌تنهایی کافی نیست
این مطالعه نشان می‌دهد که صرف وجود قانون، ضامن سلامت اکوسیستم دیجیتال نخواهد بود. حتی در صورت تصویب قوانین پیشرو همچون قانون خدمات دیجیتال، در غیاب اجرای هوشمندانه، نظارت مستقل و سازوکارهای پاسخ‌گو امکان دارد، فضای اطلاعاتی نه‌تنها سامان نگیرد، بلکه دچار اغتشاش بیشتری شود.
پیشنهادهای کلیدی گزارش
1.جایگزینی نظارت مستقل به‌جای اتکای صرف به گزارش‌دهی پلتفرم‌ها
2.تعیین الزامات ویژه برای زبان‌های کم‌کاربرد و گروه‌های آسیب‌پذیر
3.طراحی ساختارهای حقوقی روشن برای تعریف مسئولیت کاربران و محتوای تولیدی آنان
پیام این گزارش تنها برای اتحادیه اروپا نیست؛ کشورهایی چون ایران نیز که با پدیده‌هایی نظیر نفرت‌پراکنی دیجیتال، گسترش اخبار جعلی و فقدان پاسخ‌گویی پلتفرم‌ها روبه‌رو هستند، باید آن را جدی تلقی کنند. در جهانی که الگوریتم‌ها قواعد بازی را تعیین می‌کنند، اگر مقررات‌گذاری هوشمند و مستقل نباشد، خود به بخشی از بحران تبدیل خواهند شد.