روایت صعود و سقوط یک استارت آپ
به گزارش پردیس هوش مصنوعی و نوآوری دیجیتال ایران، استارتاپ بریتانیایی Builder.ai که با شعار فریبنده «ساخت اپلیکیشن با کمک هوش مصنوعی، ساده‌تر از سفارش پیتزاست» خود را پیشگام تحول دیجیتال معرفی می‌کرد، در تاریخ ۲۰ مه ۲۰۲۵ به‌دلیل ناتوانی در بازپرداخت بدهی‌ها، رسماً اعلام ورشکستگی کرد.
بررسی‌های انجام‌شده نشان داد آنچه شرکت به‌عنوان دستیار هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی با نام «ناتاشا» معرفی کرده بود، عملاً وجود خارجی نداشت. پشت این برندینگ فناوری‌محور، گروهی از برنامه‌نویسان انسانی مستقر در هند به‌صورت شبانه‌روزی پروژه‌ها را به‌صورت دستی توسعه می‌دادند، بدون آنکه از زیرساخت‌های واقعی هوش مصنوعی خبری باشد.
به بیان دقیق‌تر، Builder.ai با پنهان‌سازی واقعیت فرایند توسعه و القای اتوماسیون هوشمند، مشتریان و سرمایه‌گذاران خود را گمراه کرده بود. این رویداد، نه فقط یک ورشکستگی تجاری، بلکه نمونه‌ای گویا از شکاف میان روایات پرطمطراق فناوری و واقعیت‌های پنهان در عصر تب تکنولوژی است.
تب فناوری، زمانی که داستان‌سرایی بر واقعیت غلبه می‌کند
ماجرای Builder.ai را باید بخشی از پدیده‌ای وسیع‌تر دانست، که در نظریه‌های مدیریت تکنولوژی به‌عنوان چرخه تکنولوژی گارتنر یا چرخه تب تکنولوژی (Technology Hype Cycle) شناخته می‌شود. در این چرخه، فناوری پیش از آنکه به بلوغ برسد، در کانون توجه رسانه‌ای و سرمایه‌گذاری قرار می‌گیرد و مجموعه‌ای از انتظارات خیالی را شکل می‌دهد. در این فضا، داستان‌سرایی بر کارکرد و شعار بر واقعیت غلبه می‌کند.
فناوری‌زدگی نیز در همین فضا پدیدار می‌شود؛ هنگامی که فناوری، به‌جای آنکه ابزاری برای حل مسئله باشد، خود به هدفی نمادین تبدیل می‌شود. تصمیم‌گیران به جای بهره‌گیری از راه‌حل‌های کم‌هزینه و کارآمد انسانی، مجذوب جلوه‌های فنی و واژگان مدرنی می‌شوند که گاه ریشه در واقعیت ندارند.
همچنین، پارادوکس بهره‌وری فناوری نیز به ما هشدار می‌دهد که فناوری‌های نوظهور، از جمله سامانه‌های موسوم به هوش مصنوعی، لزوماً موجب افزایش بهره‌وری نمی‌شوند و چه‌بسا با تحمیل پیچیدگی‌های فنی و سازمانی، کارآمدی را کاهش دهند.
عقلانیت در برابر اسطوره‌سازی فناورانه
سقوط Builder.ai تنها یک پرونده شکست نیست، بلکه نشان از بحرانی عمیق‌تری دارد که در آن فناوری از کارکرد تهی و به ابزاری برای ساختن تصویر تبدیل می‌شود. در عصر تب تکنولوژی، آنچه اهمیت دارد، نه شوق به نوآوری، بلکه توان تشخیص جایگاه واقعی فناوری در حل مسئله است.
آینده را کسانی که از هوش مصنوعی سخن می‌گویند نمی‌سازند، بلکه افرادی رقم می‌زنند که بین ابزار، مسئله و روایت توازن برقرار می‌کنند و به جای ساختن اسطوره، کارکرد خلق می‌کنند.