فناوری‌های نارس، تصمیم‌های شتاب‌زده
به گزارش گروه آینده پژوهی پردیس هوش مصنوعی و نوآوری دیجیتال ایران، در فضای شتاب‌زده و رقابتی فناوری‌های نوظهور، یکی از شکاف‌های راهبردی و کمتر دیده‌شده، ناتوانی در تفکیک میان بلوغ واقعی فناوری و تبلیغ رسانه‌ای آن است.
بسیاری از فناوری‌ها در مرحله‌ای از چرخه عمر خود قرار دارند که از منظر فنی هنوز ناپایدار، از نظر عملیاتی به‌آزمایش‌نیاز و از حیث اجتماعی-حقوقی بی‌زیرساخت‌اند؛ اما در گفتمان رسانه‌ای، به‌عنوان راه‌حل‌های قطعی، انقلابی و غیرقابل چشم‌پوشی معرفی می‌شوند.
این تضاد خطرناک، اگر توسط تصمیم‌سازان و نهادهای سیاست‌گذار به‌موقع شناسایی نشود، می‌تواند منجر به تخصیص نادرست منابع، شکل‌گیری انتظارات ناپخته، وابستگی به فناوری‌های نابالغ و حتی آسیب به مشروعیت و اعتبار نهادهای آینده‌نگر شود. آینده‌پژوهی در اینجا نقش حیاتی ایفا می‌کند؛ زیرا به‌جای تمرکز صرف بر نو بودن فناوری، باید به تحلیل سطح آمادگی آن (مانند شاخص TRL)، میزان تطبیق آن با فرهنگ و زیرساخت ملی، ظرفیت جذب فناورانه و قابلیت هم‌زیستی آن با الزامات حقوقی، اخلاقی و اجتماعی پرداخت.
به‌عبارت دیگر، ما نیازمند سامانه‌ای چندبعدی برای تشخیص hype از reality هستیم؛ hype یعنی هیاهو یا بزرگ‌نمایی غیرواقعی درباره یک فناوری که معمولاً از طریق رسانه‌ها، تبلیغات یا رقابت‌های سیاسی شکل می‌گیرد و reality یعنی وضعیت واقعی، فنی و عملیاتی یک فناوری، با همه محدودیت‌ها و واقعیت‌های پیچیده‌اش است.
سامانه‌ای که نه‌تنها داده‌های فنی، بلکه سیگنال‌های ضعیف اجتماعی، مقاومت‌های نهادی، و دینامیک‌های روانی پیرامون فناوری را نیز تحلیل کند. تنها در این صورت می‌توان از افتادن در دام «سرمایه‌گذاری‌های ویترینی»، «سیاست‌گذاری‌های تقلیدی» و «شتاب‌زدگی‌های رسانه‌ای» جلوگیری کرد و نقشه‌راهی واقعی، تدریجی و مبتنی بر درک عمیق نسبت به ظرفیت‌ها و مخاطرات هر فناوری طراحی نمود.